VAKANTIE – Een religieuze belevenis

Vakantie en religie hebben zo op het eerste oog weinig gemeen. Maar naast alle verschillen zijn er verrassende overeenkomsten. Kijk maar mee.

Het jaarlijkse vakantieritueel staat te gebeuren. De uittocht uit het slavenhuis vindt spoedig plaats. Weken van vrije tijd breken aan. De zomervakantie is voor het werkjaar wat de avonden en weekenden zijn voor de werkweek.

Tijdens de vakantie verplaatsen we ons. We gaan op zoek naar nieuwe ervaringen. We worden ontdekkingsreizigers naar het buitengewone en verre, al zijn er ook mensen die al met vakantie zijn als ze hun straat uit rijden. En natuurlijk zijn er die altijd naar hetzelfde Waddeneiland gaan. Maar de meesten willen jaarlijks een andere bestemming van hun lijstje afvinken.

In de vakantie begeven we ons in de marge van de alledaagse werkelijkheid. Met elkaar voeren we een groot spel op. We spelen het goede leven, als een tijdelijke nieuwe werkelijkheid. We laven ons daaraan, om bij te komen van wat we de rest van het jaar meemaken. In ons beeld van de vakantiewerkelijkheid is het altijd mooi weer en zijn we constant gelukkig.

In de vakantie nemen we afstand van onze normale leefwijze. We zijn eventueel zelfs bereid om onze woonruimte te beperken tot zo’n 15 vierkante meter, in een tent, een caravan, een hotelkamer. We dragen andere kleren: vrijetijdskleding en badkleding. Die schakelen mensen gelijk. Zo doorbreken we de standsverschillen van het normale bestaan. Tegelijk zoeken we naast versobering ook luxe. We leven even boven onze stand, liefst in een landhuis met een eigen zwembad.

Ook al zijn we vrij, we worden georganiseerd. De toeristenindustrie is een bedrijfstak als alle andere. Onze vrije tijd wordt geconfisqueerd door ondernemers die aan ons willen verdienen. Vakantie hoort bij het kapitalistische systeem, waarvoor niet alleen ons werk, maar ook onze vrije tijd een bron van winst is. Vakantie is opium van de werknemer.

Dat is natuurlijk ook van religie gezegd. In de religie scheppen we in de marge van de normale een andere werkelijkheid. Dat gebeurt vooral buiten de werksfeer – behalve dan voor de godsdienstige beroepskrachten. We spelen met elkaar het spel van het goede, ideale leven. We verbinden die met een bovennatuurlijke realiteit. De bijbehorende rituelen staan los van het normale gedrag. De godsdienst biedt ons onalledaagse ervaringen. Net als de vakantie helpt religie ons om de lasten van het gewone leven te compenseren. In de hemel is het altijd mooi weer.

Er zijn mensen die voor hun religieuze ervaring een vaste bestemming aanhouden. Sommigen zoeken echter steeds nieuwe ervaringen, zeker in onze tijd, nu er meer mensen buiten de kerk geloven dan erin. Elk nummer van Happinez biedt hun nieuwe inzichten en rituelen uit verre en exotische bestemmingen.

Op religieuze gronden accepteren mensen – en niet alleen calvinisten – opoffering en versobering. Van de beroepskracht vergt het ritueel aangepaste kleding, maar vaak ook van de gelovige: nette ‘zondagse’ kleren, mogelijk uniform zwart. Toch zijn er ook religieuze gemeenschappen waar vrijetijdskleding overweegt, alsof men een weekend weg is. Wat de kleding ook is, de godsdienst negeert standsverschillen, want voor God is iedereen gelijk. Tegelijk kan religie mensen het gevoel geven dat ze boven hun stand leven, eventjes gelukkig zijn, of boven hun beperkingen worden uitgetild. Het betere leven wordt geproefd, ook al staat het bittere leven bij de kerkdeur weer te wachten.

Net zoals vakantie geconfisqueerd is, is religie een bedrijfstak geworden. Er zijn professionals die direct of indirect vrijgesteld zijn om het godsdienstige leven van hun cliënten te organiseren. Ook religies vormen systemen, met hun eigen spelregels en gewoonten. Er is zelfs een tak van theologie die zich systematisch noemt. Er worden in religies periodes apart gezet, zoals de eredienst, de vastentijd en retraites, waarin het normale leven onderbroken wordt voor een herbezinning.

De vergelijking suggereert dat het vakantiesysteem, als het soortgelijke functies vervult, het religiesysteem kan vervangen. Secularisatie is afscheid van het religieuze systeem. Wie het religiesysteem afzweert kan bij het vakantiesysteem terecht. Zelfs voor atheïsten zou de vakantie een religieuze, ‘goddelijke’ belevenis kunnen zijn.

Zo, dat was de druppel-column voor vandaag. De volgende verschijnt over vier weken. In de vakantie gaan we onder andere kerken kijken – ontdekken hoe de twee systemen elkaar raken.

52-200614

NB In verband met spam worden reacties op columns in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.