Verwarring, schok, onbegrip, wanhoop – en over elkaar tuimelende interpretaties. De uiteindelijke oorzaak? De mens als wispelturige betekenisgever, die speelt met eindeloos veel mogelijkheden en onmogelijkheden. En met vuur.

De kandidaten zijn de voornaamste betekenisgevers, met de media en opiniepeilers in hun kielzog, als filters en als uitleggers. Elke kiezer bepaalt welk pakket aan zwaarwegende betekenissen verbonden wordt met welke kandidaat. De hele betekenisgevende wereld houdt een dag de adem in en het hart vast, kijkt een barre nachtwake mee en verkent in verslagenheid de gevolgen.

Hieronder staan vijf lijstjes met elementen die miljoenen betekenisgevers op uiteenlopende manieren interpreteren. Reken dan even uit wat het duizelingwekkend totaal aan combinaties van mogelijkheden is, en je begrijpt waarom opiniepeilers het mis hadden en de uitslag zo ongeveer iedereen verraste.

Waaraan wordt dan zoal betekenis gegeven? Mijn lijstjes, in steno:

DE CONTEXT VOORAF VOOR IEDERE WERELDBURGER
democratie als minst slechte praktijk
de (on)maakbaarheid van de samenleving
de drastische, ongewisse veranderingen sinds de modernisering rond 1800 op gang kwam
complexe globalisering
wereldhandel
de schade die het neo-liberale stelsel aanricht, winnaars en verliezers
ideologieën
de klassensamenleving
kloof hoog en laag opgeleiden als nieuwe vorm van klassensamenleving
‘het’ volk en ‘de’ elite
stemhebbenden en stemlozen
centralisering en marginalisering
alle media
mensen met vooroordelen, mensen met afgewogen oordelen
mensen met alle voordelen
9.11 en wat daarna kwam
de bankencrisis

DE CONTEXT VOORAF VOOR DE VS
de voor- en nadelen van het tweepartijenstelsel
verpersoonlijkte presidentiële macht
de financiering van campagnes, het grote en het kleine geld
het kopen van invloed
kiesmannen/vrouwen
de Amerikaanse droom / nachtmerrie
gelijkheid nastreven en ongelijkheid voortbrengen
de familieclans en hun macht
Hollywoods mythologie, in westerns, in politieke films, in maffiafilms
de traditie van racisme, tegen joden, tegen Afro-Amerikanen, tegen Latino’s
religieuze vooringenomenheid, vooral tegen wat niet fundamentalistisch christelijk is, dus b.v. tegen moslims, en niet alleen de fundamentalisten
het debat rond levensbeëindiging, abortus zowel als euthanasie
het debat rond seksuele voorkeuren, met homohuwelijk als toetssteen
nationalisme, muren en grenzen, traditie van isolationisme
Obamacare
wapenbezit

DE CAMPAGNE
Trumps geheel eigen versie van de Republikeinse identiteit, eerst tegengewerkt, daarna geduld
Sanders’ tegengewerkte versie van de Democratische identiteit
Clintons geaccepteerde versie van de Democratische identiteit
charisma, type-casting, spin doctors
jargon versus authentiek zijn
loze beloftes
feiten en leugens
grofgebekt optreden oogst applaus
slogans, zoals ‘Hillary in het gevang’
buitenlandse hackers

DE VERKIEZINGEN
de vuilbekkende schurk wordt held
de seksistische houding van blanke mannen
anti-feminisme
de slachtoffers van het neo-liberalisme wijzen het systeem af
de jonge linkse wegblijvers
de fundamentalistische en evangelicale christelijke keuze
impulsstemmen

DE GEVOLGEN
babyboom-generatie ’68 afgeserveerd
VS isoleren zich
de opwarming van de aarde ontkend
Poetin meer ruimte
NAVO anders bekostigd
atoombewapening blijft risico
Israël meer ruimte
Midden-Oosten aan lot overgelaten
populisme versterkt, ook elders, inbegrepen NL
het ongerichte projectiel kan inslaan

In al deze verwarring zijn er gelukkig toonaangevende betekenisgevers die herinneren aan menselijke kernwaarden. Zie de reactie van Merkel:
‘Duitsland en de VS zijn verbonden door waarden: democratie, vrijheid, respect voor de wet en voor de waardigheid van mensen – onafhankelijk van hun afkomst, huidskleur, religie, gender, seksuele oriëntatie of politieke voorkeur. Op basis van deze waarden bied ik Donald Trump nauwe samenwerking aan.’

Moraal: eigenlijk is de mensheid nog steeds bezig de nieuwe waarden te verwerken die sinds de 16e eeuw in het gedachtegoed zijn binnnengekomen:
de individuele keuzevrijheid van de Reformatie,
de gelijkheid, vrijheid en broederschap van de Franse revolutie,
de wereldwijde blik van de Verlichting op de ene mensheid.
Zo’n proces blijkt tijd te kosten. Het gaat gepaard met vallen en opstaan – en weer vallen, en weer opstaan. Dat vergt geduld. Plus een stevige dosis hoop.

146-111116

NB In verband met spam worden reacties op deze column in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.