De jaarwisseling bepaalt me bij het rare verschijnsel tijd. Ooit is in de mensengeschiedenis het label ‘tijd’ op een ervaring geplakt. Door het te benoemen, werd tijd bespreekbaar. Maar toch blijft het een probleem.
Waarom is tijd problematisch? Omdat tijd oneindig is, terwijl wij mensen onvermijdelijk van een eindtijd zijn voorzien. Dat geeft te denken.
De uiterste eindigheid is natuurlijk die van de dood. Maar voordat het zover is, maken we al talloze eindigheden mee. ‘Aan alles komt een eind’, verzuchten we met iets spijtigs in onze stem. Meestal gebeurt dat na een tijdgebonden iets – feest, vakantie – waar we weer een ander label op plakken: ‘geluk’.
We hebben het ook over ‘onze tijd’ en worden daar niet vrolijker van. Bij de overgang naar het nieuwe decennium kwamen de media met na- en voorbeschouwingen. De teneur is op zijn minst dat we nu een spannende tijd beleven. Er speelt nogal wat in de wereld: regeringsleiders van het type ongeleid projectiel, aanhoudend oorlogsgeweld, veel mensen onvrijwillig op trek, een economisch systeem dat zijn beste tijd gehad heeft, en een onafwendbare milieucrisis.
Weemoed typeert bij deze jaarwisseling onze omgang met tijd. We roepen ach en wee, en scheppen tegelijk moed uit onze goede voornemens.
Het probleem ‘tijd’ is zo oud als de mensheid. Religies hebben zich er altijd al mee beziggehouden. Tijd is een van die gehelen die ons overstijgen. Die vormen juist het meel waarvan religies brood bakken. Gelovigen van alle plaatsen en tijden spelen dat de tijd handelbaar is.
Rituelen vormen daarbij een belangrijk middel. Die markeren vaak vaste momenten. De religieuze jaarkalender, hoe dan ook concreet ingevuld, maakt tijd bewoonbaar.
Verder nemen gelovigen deel in de oneindigheid van de tijd. Dat doen ze dankzij het idee van de eeuwigheid en de mogelijkheid van leven na de dood. Hun lichaam offeren ze weliswaar aan de tijd, maar de ziel is hun reddingsvlot op de stroom van de tijd.
De tijd daagt ons uit om te spelen met alle repertoires die ons ter beschikking staan voor onze zingeving. We worden er graag wijzer van, maar weten ook dat elke remedie voor de problematische tijd iets tijdelijks heeft.
Troost: de ernst van dat zingevingsspel helpt ons voort door de tijd.
266-170120
NB In verband met spam worden reacties op deze column in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.