OPMERKELIJKE VERGELIJKING

Er is een merkwaardige overeenkomst tussen het hebben van een religie en van een relatie. Merkwaardig of zelfs absurd. Beide keuzes zijn namelijk zowel willekeurig als uniek!

Van de catechisatie herinner ik me dat de dominee de uitverkiezing uitlegde. Daarop kwam de relativerende en een beetje pesterig bedoelde pubervraag: ‘Maar dominee, als ik nu eens in India was geboren, dan was ik toch hindoe geworden en niet uitverkoren?’.

In dezelfde levensfase was er de verwarrende ervaring dat er wel heel veel kandidaten waren voor een blijvende relatie. Ook al leefden we verzuild, onze gereformeerde jeugdvereniging bestond uit flink wat mogelijke levenspartners. Wie was de ware?

Verrassend was dat volwassenen deze twee verontrustende inzichten straal leken te negeren. Zo ongeveer iedereen was trouw, aan de eigen religie en aan de eigen relatie. Beide keuzes waren heilig en voor eeuwig.

Hoe kon, ondanks zoveel potentiële relativering, die definitieve keuze toch op zo grote schaal plaatsvinden en stand houden?

Die uitverkiezing was natuurlijk een handig duwtje in de rug als het om religie ging. God zelf koos je, punt uit. Doop en belijdenis dienden als rituele bevestiging. De groepsprocessen deden de rest.

Bij relaties gebeurde iets dergelijks, met steun van de hormonen en een flinke dosis cultureel aangedragen romantiek. I love you, yeah yeah yeah. Burgerlijke en kerkelijke gemeente markeerden op rituele wijze de duurzaamheid van de gedane keuze. Natuurlijk was die ene uit duizenden de ware, en wel voor het leven.

Kijk ik nu terug, dan kan ik niet anders zeggen dan dat die puberale relativering inderdaad afdoende werd uitgeschakeld. Nog sterker, ik ben zelf nog steeds actief in een christelijke gemeente, zij het niet eentje waarin uitverkiezing een populair leerstuk is. Doopsgezinden hebben het sowieso niet zo op leerstukken – behalve dan misschien in de mouwen van een tweedjasje.

Verder zijn mijn vrouw en ik nu al ruim vijftig jaar gelukkig getrouwd. En dat terwijl ze uit een andere zuil kwam. Ja, natuurlijk zat er wel eens ruis op de lijn, maar tot hiertoe houden we het vol met elkaar, zonder al te veel moeite. Geluk bestaat, dagelijks.

Toch valt voor die verontrustende relativering uit de puberteit wel iets te zeggen. Op levensbeschouwelijk gebied is de heilzame kant ervan dat enig begrip voor andere waarheden kan ontstaan. Gaat het om die ene, unieke partner, dan lijkt het verstandig om haar niet voortdurend op een voetstuk te zetten.

Wat betekent dit in termen van mijn spelbenadering? Het uitbannen van die ontregelende puberale relativering zorgt ervoor dat we de ernst van het spel allemaal zeer serieus nemen. Zelfs zo dat we meestal niet eens door hebben dat we spelen met mogelijkheden. We hebben het spel met de onbeperkte alternatieven knap onschadelijk gemaakt. Dat is ook wel nodig, want op die manier blijft het samenleven mogelijk, met een redelijke graad van continuïteit.

Bij lezingen zeg ik soms, nadat ik omstandig heb uitgelegd hoe het spel werkt, dat men wat ik aangedragen heb, maar weer snel moet vergeten. Iedereen moet vooral de ernst van het spel in acht nemen, want zonder ernst overleeft het spel niet. Al helemaal niet als het om ons spel rond levensbeschouwing en relatie gaat. Stel je voor dat we maandelijks van visie en partner zouden wisselen… Maar af en toe een klein momentje van relativering kan geen kwaad.

En overigens gaat elke vergelijking natuurlijk helemaal mank.

171-090617

NB In verband met spam worden reacties op deze column in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.

2 gedachten over “OPMERKELIJKE VERGELIJKING

  1. Beste André, de vraag of de keuze van een partner net zo rationeel is als de door jou veronderstelde rationaliteit bij religiekeuze, heb ik je al eerder gesteld. Ik begrijp (hopelijk verkeerd) dat je vasthoudt aan de veronderstelling dat het om rationele processen gaat, eventueel aangejaagd door fenomenen van biologische aard. Je betoont je daarin een trouwe volgeling van de filosoof uit Koningsbergen, die verklaarde dat je alleen wetenschap kunt bedrijven met dat wat fysiek in verschijning treedt. Dat is achtenswaardig, maar het risico is dat je denkt – of je lezers doet denken – dat daarmee de hele werkelijkheid wordt beschreven.
    Nu vraag ik je, hoe zit het met het onderbewuste, met de soms irrationele keuzes die mensen maken, met de kracht die mensen uit religie of overtuiging putten, allemaal product van rationele, navolgbare gedachtegangen? Jouw eigen ernstige omgang met de milieuproblematiek, allemaal ratio? Ik geloof er niks van.
    Hartelijke foeter
    Pieter

  2. Ik denk dat je nog een stapje verder kunt gaan dan relativeren, nl. twijfelen. Ook dat kan en komt voor. Ik bezie dat als een ‘genade’moment, want dan moet/kun je je keus of beslissing opnieuw maken/nemen en jezelf weer en meer verantwoording afleggen. Voor de bedoelde situaties kan dat heel serieus zijn en je kunt het een belangrijk spel noemen. Het haalt je in ieder geval uit de sleur als die ter zake is.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.