Een tijdje geleden schreef ik een column over het stopwoord ‘zeg maar’. In zijn reactie op die column deed Marten van der Meulen de suggestie om een keer te schrijven over de populaire uitroep ‘helemaal goed!’. Leuk idee.
Ik weet niet wat Marten in dat ‘helemaal goed!’ hoort, maar ik proef er van alles in, zoals wijnkenners in een proefnotitie de diepere smaaklagen signaleren. Wat proef ik op mijn tong als ik uitroep ‘helemaal goed!’? Hier is mijn proefnotitie.
Net als wijnverkopers willen suggereren, proef ik het goede leven, waarin alles op zijn plaats valt. Zoiets moet die graffiti-artiest hebben gedacht die, rechts vlak voordat je met de trein vanuit zuidelijke richting komend Utrecht CS binnen rijdt, met menshoge letters op een muur schreef: ‘Alles komt goed!’. Het doet ook denken aan de troostende spreuk & song ‘Don’t worry be happy’, meestal vergezeld van een smiley.
Er zit ook iets in van bevestiging en bemoediging. ‘Hee, je bent op de goede weg!’. En niet zo’n beetje, zelfs helemaal. Het is de bevestiging van de maakbare samenleving. Vooruitgang is mogelijk.
De uitroep past ook bij een situatie waarin het om kennis gaat, bij een quiz op TV, maar ook in de dagelijkse omgang. Iemand vertolkt moeizaam hoe het zit, en de ander roept met kennis van zaken ‘helemaal goed’. Die ander kan wel enigszins autoritair overkomen, alsof hij of zij zich de kwaliteiten toemeet om te zeggen of iets, ja dan nee, goed is. In gesprekken is er altijd wel iemand die zich een gezagspositie toe-eigent en recht van oordelen denkt te hebben. Knikken als lichaamstaal is genoeg.
De uitdrukking lijkt familie van het immens populaire ‘OK!’. Iets verder weg, is ze verwant aan het herhaalde tussenwerpsel ‘ja?’ van iemand die iets met kracht uitlegt. Denk ook aan de toevoeging ‘daar is niks mis mee’.
Met enige moeite is er ook nog wel ironie of zelfs bozigheid in de uitdrukking te horen, afhankelijk van de toon die de spreker treft. Probeer maar uit. ‘Helemaal goed!’ kan klinken als ‘Nou wordt-ie helemáál goed!’. Of ook: ‘Ja, alles goed en wel, maar…’.
Ik moet ook denken aan mijn Braziliaanse tijd. In de spreektaal hoor je daar vaak ‘Tudo bem’, ‘alles goed’. Meestal is het een vraag, als groet, en je antwoordt met dezelfde woorden of gewoon een ‘ja, dankjewel’ of ‘en jij?’. Maar het kan ook zonder vraagteken gebruikt worden, en dan komt het in de buurt van ‘helemaal goed!’. Verder is het een drempelwoord, aan het begin van een gesprek of bijeenkomst, ongeveer gelijk aan: ‘es even kijken’ of indirect ‘laten we beginnen!’. En het wordt net zo gebruikt als ons ‘alles goed en wel, maar…’, en dan komt de alternatieve mening.
Met enige goede wil zou je in het gezegde ‘helemaal goed!’ zelfs een religieus verlangen kunnen horen, een soort profetische aankondiging van de verhoopte betere tijd. Volmaaktheid bestaat! Met uitroepteken en al. Eventueel genuanceerder: ‘het is nog te vaak kommer en kwel, maar houd moed, het komt helemaal goed!’.
En nu ben ik vast wat betekenislaagjes vergeten, maar dankzij Marten heb ik weer even geoefend met de rijke menselijke betekenisgeving. Bovendien kon ik weer even alert zijn op macht, want let op de beoordelaars! En ik heb ook nog gespeeld – met betekenislagen.
En nu een slokje wijn! Mmm, helemaal goed.
14-131013
NB reacties op columns worden in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.