GOD 3.0 – Postmodern of metamodern?

In reactie op het postmodernisme maakt het metamodernisme nu opgang. Ingewikkelde termen, maar het gaat wel over herkenbare alledaagse dingen. Kortste samenvatting: Het postmodernisme relativeert alles, het metamodernisme stuurt bij door oprechtheid te benadrukken. De nieuwe trend confronteert me met de vraag of mijn pleidooi voor God 3.0 nu postmodern of metamodern is.

Het aardige van het postmodernisme vind ik dat het de betrekkelijkheid van absolute standpunten aantoont. Het laat zien dat zekerheden onvermijdelijk een rafelrand van twijfel vertonen. Elke betekenis is geconstrueerd en kan dus anders. Andere omstandigheden leveren andere ideeën op.

Dankzij het postmodernisme zijn stellige standpunten minder vanzelfsprekend geworden. Het einde van de ideologie en de orthodoxe religie werd afgekondigd. Weg met de ‘grote verhalen’! Ironie werd normaal. In de alledaagse taal doken stopwoorden van onzekerheid op, zoals ‘weet je wel’ en ‘zeg maar’.

Maar nu dient zich het metamodernisme aan. De term werd al in 1975 gebruikt, maar is door de cultuurtheoretici Timotheus Vermeulen en Robin van den Akker opnieuw gemunt. Waar gaat het om? Om eerherstel voor oprechtheid. Met het postmoderne waswater was dit mooie kind weggegooid. Per saldo accepteren de metamodernen de postmoderne boodschap wel, maar zonder het verlammende cynisme. Ironie kan amuseren, maar maakt meer stuk dan je lief is. Zingeving krijgt weer ruimte en wordt niet weggehoond met ‘ook maar een mening’.

Vanwege de omvang van de problemen in de wereld bepleiten metamodernen een constructieve houding. Utopie mag weer als kompas dienen, ook zonder bijbehorende ideologie. Engagement is geen vies woord meer. Maar die nieuwe houding gaat wel gepaard met realisme en bescheidenheid. Die blijken bijvoorbeeld uit het kleinschalige en de korte looptijd van lokale projecten. De grondhouding is: ‘Ik weet dat het een onverbeterlijke puinhoop is, maar ik moet er toch wat aan doen, tegen beter weten in’. Met een paradox noemen Vermeulen en Van den Akker dit ‘geïnformeerde naïviteit’.

Als ik, met ‘God 3.0’ in gedachten, in de metamoderne spiegel kijk, dan herken ik veel. Mijn argumentatie leunt op postmoderne inzichten over hoe betrekkelijk ware kennis is, ook in de religies. Ook ik kom steeds terug op de problemen waar de mensheid aan onderdoor dreigt te gaan. Ik benoem ze als armoede, geweld, vervuiling en de moeizame omgang met verschillen. Religies zouden wat mij betreft voortrekkers moeten zijn bij het zoeken van oplossingen. Nu zijn ze te vaak medeveroorzakers van de problemen. Ik ben realistisch genoeg om het utopische van mijn voorstel in te zien, maar ik wil het toch gezegd hebben. Tegen alle ISIS-nachtmerries in droom ik van religies als toonbeelden van tolerantie. Tegelijk vind ik verschillen tussen religies waardevol, ook al hebben ze, postmodern gezien, dezelfde noemer.

Ik verbeeld me overigens wel dat ik iets aan dat metamodernisme toevoeg, door het begrip ‘spel’ te gebruiken. Metamodernen vertonen een soort verlegenheid, omdat ze veel postmoderne inzichten wel omarmen, maar er eigenlijk geen principe van wil maken. Men zegt tegelijk ja en nee. ‘Spel’ heeft ook iets dubbels, want het combineert relativering met acceptatie. Het spel moet immers serieus en dus oprecht gespeeld worden, ook al is elk spel relatief, inbegrepen elk zingevingspel. Vanuit de spelbenadering is God 3.0 daarom zowel postmodern als metamodern, en dat zonder verlegenheid.

Eergisteren verwees Froukje Santing in een column voor Nieuw Wij naar de Vlaamse filosoof Rudi Visker. Volgens hem laat het postmodernisme de onmogelijkheid zien van de combinatie van eigen absolute waarden èn openheid voor verandering. Ik denk dat als we door hebben dat we oprecht spelen, die hobbel flink slinkt. En helemaal als de machtsprocessen ontmaskerd worden die het absolute bevorderen.

55-010814

NB In verband met spam worden reacties op columns in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.