ELITAIR GEDEPRIMEERD – en toch weer opgevrolijkt

Waarom word ik gedeprimeerd als ik bij Blokker kom, of bij het Kruidvat, of in de HEMA? Niet omdat ik zelden meteen kan vinden wat ik zoek, terwijl het er wel moet zijn. Nee, de ware reden is dat ik me er elitair voel.

Hetzelfde gevoel zou ik ook kunnen krijgen als abonnee op NRC-Handelsblad of op De Groene Amsterdammer. Of als ik in een art house een film ga zien. Maar dan speel ik allemaal thuiswedstrijden. Bij een tentoonstelling of concert zeggen Ineke en ik vaak tegen elkaar: kijk, hier loopt onze doelgroep. Zoals mannen van mijn leeftijd met net zo’n baardje en net zo’n tweedjasje.

Als ik bij de bovengenoemde winkelketens over de vloer kom, heb ik het gevoel een uitwedstrijd te spelen, net als wanneer ik in een commerciële zender zap. Ik mis dan mijn eigen doelgroep. Ik voel me niet thuis. Het ligt niet aan de commercie, want bij de plaatselijke herenkledingzaak waar ik al jaren mijn dingen koop, ben ik kind aan huis.

Vervolgens vraag ik me af waarom ik gedeprimeerd word. Zelfanalyse levert drie redenen op.

1. Ik betrap mijzelf op een wij-zij-manier-van-kijken. Die mag ik vanuit mijn elitaire visie graag in anderen veroordelen, vooral nu het populisme zich breed maakt. Dat hanteert immers zo’n model. De ‘zij’ van de populisten zijn moslims of allochtonen, maar er wordt ook de elite mee bedoeld, in Den Haag of Brussel. Dankzij mijn elitaire zelfanalyse vind ik dat dan ironisch. Doe ik zelf mee aan dat wij-zij-denken dat ik bekritiseer! Ik lijk daardoor op de tegenstanders van de elite waar ik toch indirect bij behoor, ook al zit ik niet in Den Haag of Brussel.

2. Het werkt ook deprimerend omdat ik inzie dat veel van mijn inspanningen – zoals deze druppel-columns, of mijn boekje ‘God 3.0’ – gericht zijn op mijn eigen doelgroep, mijn eigen ‘wij’. Ik denk de wereld toe te spreken, maar ik kom niet verder dan mijn achtertuintje. En dat terwijl ik zo graag wil denken dat iedereen er beter van wordt. Dat is immers de nobele taak van de elite: zorgen dat de samenleving wint aan kwaliteit. Bovendien ben ik sociaal-wetenschapper, met de hele samenleving als domein. En dan ook nog antropoloog, beschouwer van de hele cultuur, geïnteresseerd in alle mensen.

3. En nog een duwtje de put in: ik schrijf mijn druppels over religie, spel en macht. Ik ben net zo sceptisch over macht in de religieuze sfeer als de populisten dat zijn over de macht in de politieke sfeer. En dan blijk ik deel te zijn van een elite die wel even zal zeggen hoe het zit en wat er moet gebeuren. Blijk ik zowaar aan de machtskant te zitten die ik zelf bekritiseer!

Hoe behoud ik na deze drie dreunen mijn doorgaanse vrolijkheid?

Door de foute vooronderstellingen te zoeken in die drie redenen. Ik spreek mijzelf toe.
1. Wij-zij-denken is onvermijdelijk, man, dat weet je toch!
2. Samenleving en cultuur zijn geen homogene gehelen, oen, daar gaf je zelf college over!
3. En macht is noodzakelijk om al dat niet zo homogene samenleven nog een beetje ordelijk te laten verlopen. Dat hoef ik jou toch niet meer uit te leggen, sufferd?

Hoe word ik dan weer vrolijk?
1. Door de lol in te zien van het spel met de wij-zij-verschillen. Anders zijn is geen bezwaar, maar voordeel en uitdaging. Allemaal maatschappelijk kapitaal, nog winstgevend ook!
2. Door te zien dat die onvermijdelijke ‘wij’ en ‘zij’ in steeds andere samenstellingen voorkomen, met wisselende solidariteiten. Populisten passen dat wij-zij-denken heel eenzijdig en beperkt toe. Het kan veel beter!
3. Door scherp in de gaten te houden wanneer macht als middel kantelt naar macht als doel in zich. Houd dus zowel populisten als elite in de gaten!

Kan ik zo ook van religie vrolijk worden? Jazeker.
1. Als religieuze verschillen onderwerp van gesprek zijn in een ontmoeting waar de deelnemers rijker uitkomen dan ze erin gingen.
2. Als ‘zij’ dáár ineens bij ‘ons’ híer blijken te kunnen horen.
3. Als elitaire doelmacht te biecht gaat en zich bekeert.

Nu ik er over doordenk…, bestaat die elite eigenlijk wel?

Zo, daar laat ik het maar even bij, want de vorige druppels waren veel te lang – te elitair eigenlijk.

30-170114

NB reacties op columns worden in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.

2 gedachten over “ELITAIR GEDEPRIMEERD – en toch weer opgevrolijkt

  1. Ik word ook nog op min of meer pijnlijke wijze uiteindelijk toch opgevrolijkt, of misschien beter: een beetje ruimer geplaatst, door het besef dat “zij” èn “wij” (osm) door ogen worden gezien die ons gezamenlijk zien als Zijn mensen. Dat betekent telkens opnieuw zoiets als een Umwertung aller Werte. Niet eenvoudig!

  2. Deze druppel heeft bij ons tijdens de maaltijd bij dochter Marjon en schoonzoon Russell in Curaçao tot een mooie discussie geleid. Ontkomen aan het wij-en-zij-denken is in deze samenleving ook heel moeilijk. De culturen vermengen zich niet gemakkelijk, maar de muziek overbrugt en in het jazzcafé The Blues van het Avila Beach Hotel, waar Russell speelt, maken wij soms mee hoe het wij-en-zij-denken even opgeheven wordt en we allemaal op dat moment genieten en vrolijk worden.
    Knappe druppel om jezelf te bespiegelen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.