BESCHAAMD BESCHAAFD

Afgelopen weekend herdachten we het einde van de Tweede Wereldoorlog. We werden weer bepaald bij de miljoenen slachtoffers en bij de wrede domheid van oorlog. Zelf werd ik twee keer geconfronteerd met het gebruik in die oorlog van de tactiek van het ontmenselijken.

Vrijdag zag ik in Museum Het Valkhof (Nijmegen) de tentoonstelling ‘Ceija Stojka – Oorlogsherinneringen van een Roma’ (nog tot 10 juni te zien). Stojka (1933-2013) werd in Oostenrijk als tienjarige met haar zigeunerfamilie opgepakt en naar Auschwitz gebracht. Als een van de weinigen overleefde ze het. Toen ze 55 was, begon ze haar herinneringen op te schrijven en vooral ook te schilderen. In Het Valkhof zijn haar schilderijen te zien. Het meeste indruk maakte op mij het beeld van laarzen, gezien op kinderooghoogte.

Zaterdag zag ik de Duitse film ‘Werk ohne Author’ waar nog eens de gruwelen van de ontmenselijking zichtbaar werden, nu met psychiatrische patiënten die, net als joden en zigeuners, in de gaskamers de dood vonden.

Antropologen hebben het begrip ‘beschaving’ al lang geleden uit hun woordenboek geschrapt, omdat het de indruk wekt dat er betere culturen zijn. Er is geen plek voor de arrogantie van superioriteitsgevoelens. Geen enkele cultuur is geëvolueerd naar een hoger plan, ook niet als technisch alles kan en mooie verklaringen over mensenrechten ondertekend worden. Juist de veelgeroemde beschavingen uit de geschiedenis vestigden en handhaafden zich door de toepassing van wreedheid. Nog sterker, wie niet geacht werd tot de beschaafden te behoren werd vaak ontdaan van de status ‘mens’.

Die boodschap is nog steeds actueel zodra ‘wij’ ons beter achten dan ‘zij’.

Beschaving? Lees: beschaming.

245-100519

PS1 Voor de Nijmeegse expositie zie:
https://www.museumhetvalkhof.nl/tentoonstellingen/nu-te-zien/ceija-stojka-oorlogsherinneringen-van-een-roma.html

PS2 Voor een Nederlandse site met persoonlijke herinneringen van Roma en Sinti, zie https://romasinti.eu/nl/.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.