ADIEU GOD?

Oud-premier Dries van Agt (87) wordt in het tv-programma ‘Adieu God?’ bevraagd over de resten van zijn katholieke geloof. Hij heeft het er lijfelijk moeilijk mee. Hoewel anders nooit om een woord verlegen, vallen er nu stiltes. Naar de kerk gaat van Agt nog wel, maar vooral uit ‘deernis’ met de pastoor. Het refrein van het gesprek luidt: ‘Ik ben er absoluut niet meer zeker van’.

In het interview spreekt Van Agt over het bestaan van God na Auschwitz. En over de status van de schepper in het licht van de oerknal en de evolutie. Over onze aarde als miniem ‘stoffie’ in het onmetelijke universum. Die aarde zou dan in dat immense heelal gekozen zijn om juist daar de zoon van God naar toe te sturen? En, vraagt Van Agt, is Jezus echt die zoon?

Wel zegt Van Agt inspiratie te vinden in de poëzie en ook in het ritueel, bijvoorbeeld van de Stille Week. Als hij dat zegt, zie je hem letterlijk opveren. Maar verder is er vooral dat lastige gezwoeg ‘met het denkhoofd’.

Van Agt stelt zich publiekelijk kwetsbaar op en lijdt zichtbaar onder de dilemma’s. Hij raakt zijn geloof niet kwijt, maar ook zijn twijfels niet. Tot het eind van het gesprek blijft de spanning tussen geloof en afwijzing voelbaar.

Misschien biedt een benadering vanuit het spel Van Agt een uitweg uit zijn lijden? Wie de Homo Ludens, de spelende mens, in zichzelf rehabiliteert, kijkt vanuit een ander perspectief. Homo Ludens heeft zich door Homo Sapiens, de wetende mens, laten koeioneren. Dat gebeurde niet alleen in de wetenschap, ook in de religie.

Wat is er dan zo heilzaam aan het spelperspectief? Wie speelt, hanteert tegelijk twee ordeningen van de werkelijkheid. Bij Van Agt zouden dat wetenschap en religie zijn. In het spel krijgen die allebei een plek, naast elkaar, zonder dat een van de twee domineert. Als betekenisgever is de mens in staat zich in beide taalvelden te bewegen. De taalvelden zijn speelvelden met elk hun eigen plek en spelregels.

Zowel wetenschap als religie stelt zich echter exclusief op. Allebei dwingen ze tot kiezen. Daarom zit Van Agt er zo smartelijk bij. Zou hij zich veroorloven met beide ordeningen te spelen, tegen de heersende gewoonte in, dan hoeft hij niet ‘verscheurd’ te worden door de dubbele claim. In het spel hebben beide ordeningen iets te bieden. Ze hoeven elkaar niet in de weg te zitten. De speelse houding haalt de angel uit het vermeende conflict.

Aan Van Agt zie je hoe de ernst, gesteund door machtsverhoudingen, zich zo breed heeft gemaakt dat het spel zo ongeveer vergeten wordt. En dat is jammer bij een man die zo creatief met taal kan spelen…

Is zowel wetenschappelijke als religieuze kennis dan relatief? Nee. Het aardige van elk spel is dat het ernstig gespeeld moet worden. Dus of het nu het wetenschapsspel is of het religieuze spel, of welke sector dan ook, als je speelt, speel je in volle ernst.

Hooguit wordt er heel af en toe geknipoogd: ‘pssst… ik speel!’. Dat werkt ontspannend en bevrijdend.

199-160318

NB In verband met spam worden reacties op deze column in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.

3 gedachten over “ADIEU GOD?

  1. (naam van de inzender is bij de webmaster bekend)

    Van Agt zal niet de enige mens van onze leeftijd zijn die worstelt met hoe zij het geloof doorgegeven kregen. Onze ouders keken bijvoorbeeld heel anders tegen de bijbel aan, een historisch boek, waar van kaft tot kaft. Daar kom je nu niet meer mee uit en ik (83) ervaar het als een zegen om na vele gesprekken in staat te zijn er losser en speelser mee om te gaan en aan mijn geloof (of wat daar van over is) plezier te beleven, samen met anderen.

  2. Beste André,

    Jammer dat sommige politici na pensionering heel anders zijn gaan denken. Dat geldt niet uitsluitend voor Van Agt!

    Van mijn oudste broer (heeft theologie gestudeerd) hoorde ik onlangs een mooie en bijzondere spreuk:
    “geloven is een gave, een overgave, een opgave”.

    Voor mij een richting, waaraan m.i. gewerkt (verdieping) dient te worden. Vervolgens heeft dat bij mij geleid naar soms een gevoel van (“bovennatuurlijke”) geluksmomenten, die samenkomen op een weg naar intense tevredenheid. Die tevredenheid is inmiddels in mij geankerd. Geluksmomenten zijn kort en tijdelijk. De verbinding hiervan heeft mij op die weg gebracht.

    Het onbekende is juist door het mysterie zo bijzonder en boeiend. Het kan de mens “ruimte” geven.

    Vrede en alle goeds.
    Jan

  3. Door de column van jou, André, heb ik het programma bekeken. Ik voelde zo mee met Van Agt. Ik heb, net als hij, jaren geworsteld met dezelfde vragen die hij stelde. Er zijn veel mensen die hiermee worstelen en dan Adieu God zeggen. Ik ondervind het als genade (een ouderwets woord maar heel waar voor mij) dat ik antwoorden heb gekregen en nog krijg in de leringen van de jongste wereldreligie, het Bahá’í -geloof. Bahá’u’lláh zegt: “Als we zeggen dat religie onverenigbaar is met wetenschap dan ontbreekt het ons aan kennis van of ware religie of ware wetenschap, want beide zijn gebaseerd op de vooronderstellingen en conclusies van het verstand en beide moeten het onderzoek daarvan ondergaan.” Ze zijn als de vleugels van een vogel. Zou een mens trachten te vliegen met alleen de vleugel van religie dan zou hij snel terecht komen in de poel van bijgeloof, terwijl als hij alleen met de vleugel van wetenschap zou vliegen ook niet vooruit zou komen, maar in het troosteloze moeras van materialisme zou wegzinken. Kortom het vereist voortdurend onderzoek naar de waarheid.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.