ALLE RELIGIES GELIJK

Ik hoor het steeds vaker zeggen: ‘Ach, eigenlijk zijn alle religies gelijk’. Klinkt tolerant, en dat is mooi meegenomen in roerige tijden. Maar wat zegt men eigenlijk?

Vrij vertaald: ‘Ik houd niet van religies die zich exclusief opstellen. Waar haalt een religie de arrogantie vandaan om te zeggen dat ze de enig juiste is? Zelfs binnen één religie verketteren ze elkaar! Machtsvertoon van allemaal dikke ikken!’.

Zo’n opstelling heeft meestal geen consequenties voor de eigen levensovertuiging, al zijn er natuurlijk die zich bij de vorming van hun levensbeschouwing laten inspireren door uiteenlopende religies.

Soms klinkt in de uitspraak een actieprogramma door: ‘Mensen, we hebben veel meer gemeen dan we denken! Compassie! Mededogen! Laten we daar de nadruk op leggen!’.

Godsdienstwetenschappers zoeken de gelijkheid van religies deels in de functies die ze vervullen. Religies bieden oriëntatie op de eigen werkelijkheid, ze geven antwoord op vragen naar de zin van leven en dood, ze onderbouwen de maatschappelijke orde, en nog zo wat. Voor een ander deel zoeken godsdienstwetenschappers overeenkomsten in de vormen: overal riten en mythen, offer en gebed. Maar zo specifiek denken de meesten niet die alle religies als gelijk bestempelen.

Misschien schuilt de grootste gelijkheid in de uitbundige verbeelding. Die maakt dat elke religie weliswaar hetzelfde lijkt, maar toch weer anders is. Overal gelijke functies en vormen, maar steeds anders. Uiteindelijk zijn alle gelovigen gelijk in hun vermogen om onvermoeibaar te spelen met beelden. Dat gelovigen dat niet doorzien, komt doordat macht en hiërarchie exclusiviteit promoten.

Misschien laat dat spelen met verbeelding wel het best zien hoe religies gelijk zijn. Omdat ieder zichzelf mag blijven, lijkt deze insteek het meest overtuigende argument voor tolerantie. Ieder gunt het de ander om anders te zijn en bewondert waar zingeving toe in staat is. Weg met die dikke ikken!

102-100915

NB In verband met spam worden reacties op columns in eerste instantie alleen door André Droogers gezien.

4 gedachten over “ALLE RELIGIES GELIJK

  1. Het is al mooi dat men zich überhaupt gedachten vormt over het fenomeen religie. Helaas is het voor velen een non-issue. Zeggen dat alle religies gelijk zijn is hetzelfde als zeggen dat alle planten groen zijn. Gebrek aan onderscheidingsvermogen en desinteresse lijkt me. Het is juist interessant om te zien wat verschillen betekenen, zijn het accentueringen, of is het een vorm van maatwerk die de ene mens past en de andere niet, zijn het verschillende ontwikkelingsfasen? Maar enfin, dat is jouw vak André, waar bemoei ik me mee.
    Groeten uit streng religieus Lewis, Schotland.
    Pieter Meester

  2. “Religie lijdt onder macht – spel komt haar bevrijden”. Dat staat ook boven deze druppel – lijkt mij.
    Toch denk ik dat je een onderscheid kunt hanteren tussen religie en godsdienst. Religie ligt nog binnen het menselijke vermogen, met creativiteit, intuïtie, denken, verlangen, ervaren e.d. als psychisch gereedschap. Daarmee reikt de mens zelf naar Het Oneindige. Daarin is hij dan ook autonoom. Het idee van ‘ieder mag zichzelf blijven’ wordt al gauw in het spreken gehanteerd, maar de tegenwerping is iets als: o ja? Van wie mag dat dan? Er is niks te maggen. In zijn doen met zijn ‘spel’ is de mens vrij, ook als hij serieus bezig is en zoekt – alleen of met anderen samen. Dan krijgt ‘alle religies zijn gelijk’ wat meer bodem.
    Godsdienst is gebaseerd op gesystematiseerd denken, doen, ervaren, op geloofsleer daaruit ontstaan. Maar de beleving van dat geloof (binnen een godsdienst) is persoonlijk, anders is het geen geloof maar theorie. Dat geloof, die geloofsleer moet je zien je eigen te maken en de theorie moet je worden aangereikt door een betrouwbaar gezag dat van zichzelf vindt dat het betrouwbaar is, (de) waarheid verkondigt. (Anders zou het zichzelf niet serieus nemen.) En dan loop je de kans tegen een dikke ikke aan te botsen die het zo goed weet, en niet meer dan dat, in paniek raakt als hij iets anders hoort dan hij gewend is en gaat commanderen, niet gehinderd door enige kennis van menselijk vermogen. Ik vind dat je niet kunt zeggen dat alle godsdiensten gelijk zijn, maar wel dat ze een gelijke visie op menselijke eigenstandigheid (moeten) hanteren.
    Ik dacht hiermee twee piketpaaltjes te plaatsen.

  3. Gelijkheid is niet hetzelfde als de andere term die je gebruikt, André, de term overeenkomst. Er zijn vele overeenkomsten in functie en vormen, met al hun mogelijke variaties. Ik denk ook dat het echt bevrijdend kan werken als men meer oog zou hebben voor het spel-karakter van religies. Helaas hebben zowel de meeste religieuze functionarissen als de de scherpe critici van religie daar weinig oog voor. Het zou hun ijverige strijd pro of contra wel eens teveel kunnen temperen. Een spel moet serieus worden gespeeld, maar niet al te serieus worden genomen.
    Gevaarlijk wordt een uitspraak over gelijkheid als die kritisch-denigrerend bedoeld is (“allemaal een pot nat”), ofwel gedaan wordt door overenthousiaste gelovigen die menen vanuit hun eigen diepzinnige religieuze beleving ook andere religieuze tradities heel goed in hun kern te kunnen begrijpen (“alle religies zijn wegen tot het/de Ene”). Ze plaatsen zichzelf hiermee impliciet op een ‘hoger’ uitkijkpunt, dat vele andere gelovigen eigenlijk ook zouden moeten innemen, tenzij ze helaas nog niet zover zijn. Soms leidt die laatste houding tot een nieuwe religieuze beweging, omdat de ‘achterblijvers’ helaas tegenstribbelen.

    • Beste Alphons,

      veel dank voor deze terechte reactie. Er zit inderdaad wel licht tussen overeenkomst en gelijkheid.

      Met de laatste term spreek ik in het kopje en de intro van de column vooral het gebruikelijke vocabulaire aan. De column was een poging de betekenis van dat jargon te begrijpen.

      Verder is er naast gelijkheid in kenmerken ook gelijkheid in rechten. Van mijn kant zet ik daar dan de gelijkheid van ‘allemaal mensen en dus allemaal betekenisgevers’ naast, als uitgangspunt. Daar vloeien gelijke berechtiging en de overeenkomsten uit voort.

      Je geeft mooi aan hoe ongelijkheid geschapen kan worden met een beroep op gelijkheid!

      André

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.